Я помню чувство умиротворения, которое, несмотря на не лёгкий период в жизни, владело всем моим существом во время первой поездки в Индию. Наверное, желание испытать этот покой снова и подтолкнуло меня согласиться на двухнедельную командировку в Бомбей - мой второй визит в эту страну.
Подсознательно я всё время пыталась сравнивать свои прошлые впечатления с теперешними, но ничего не получалось. От первой поездки остались одни эмоции и никаких конкретных воспоминаний. Я как бы знакомилась с Индией заново.
Контраст между неизбывной нищетой улицы и роскошью моей гостиницы - первое осознанное чувство. Когда я прилетела, шёл дождь. Из окна номера видна помойка на которой живут люди. Посреди этой помойки огромная, метров десять в диаметре, лужа. Когда дождь закончился стайка ребятишек высыпала на улицу. Они купались в этой луже и плавали на импровизированных лодках , сделанных из обломков пенопласта.
Цель моей поездки - интервьюирование индусов для работы в качестве программистов в нашей фирме. Те, кто приходят на интервью не похожи на тех, кто купается в луже. Уровень кандидатов не плохой, но он значительно ниже, чем у израильских программистов с аналогичным стажем и опытом.
Сам порядок интервью, тоже очень любопытный. Всё начинается с вопросов о семье, школе, хобби...Претенденты отвечают охотно, рассказывая подробности не только своей биографии, но и биографий родителей, братьев и сестёр.
Тех, кто прошёл техническую часть, спрашивают о сильных и слабых сторонах их характера. И, к моему огромному удивлению, они и на эти вопросы отвечают искренне. Двухнедельная статистика показала, что примерно двадцать процентов кандидатов получают предложение работы, и примерно девяносто пять процентов из них его принимают, вне зависимости от зарплаты, которую они просили и которую им предложили.
Вопрос менталитета занимал меня практически ежеминутно во время этой поездки. Индия, впитывая в себя все мыслимые и не мыслимые формы технического прогресса, отказывается ассимилироваться с мировой культурой на бытовом уровне. Например, на улицах практически не встречаются женщины в европейской одежде или женщины с крашенными волосами. Они ездят на машинах и велосипедах, пьют кока колу и с удовольствием едят гамбургеры, но, боже упаси, измениться самим. Невольно напрашивается сравнение с Японией, где одетые в джинсы японки записываются в очереди на операции по изменению формы глаз.
Другой пример верности традициям - создание индийской семьи. Несколько лет назад у меня в отделе работали шесть индусов. И вот, однажды, один из них, пришёл ко мне с просьбой об отпуске. Он объяснил, что едет домой жениться. Я спросила, кто невеста. Он ответил, что ещё не знает, так как мать ещё не выбрала, и что на сегодняшний день известна только дата свадьбы. Видя мой удивлённый взгляд, он объяснил мне весь процесс: мать жениха даёт объявление в газету с описанием требований к невесте, включающих черты характера и социальный статус, рассматривает предложения, поступившие от МАТЕРЕЙ невест и выбирает двух-трёх подходящих, иногда одну. Сын может выбирать только из того, что уже выбрала мать. Когда окончательное решение принято, свадьбу играют в течение недели.
Статистика показывает, что процент разводов в Индии один из самых низких в мире, хотя разводы не запрещены, что, в общем, подтверждает мою теорию о том, что мама лучше всех знает, что нужно её ребёнку.
Позже я спрашивала индийских женщин, как же быть с любовью, и они в один голос утверждали, что любовь приходит потом, а отсутствие сексуального опыта до свадьбы и у жениха и у невесты, не позволяет сравнивать и практически исключает потребность заводить романы на стороне.
Всё это звучит немного наивно, но как показывает многовековая история - работает. Остаётся только один вопрос - кем и для кого написана Кама Сутра. Кстати, ни один из индусов, с которыми я говорила, её не читал. Они вообще очень смущались, когда я произносила это название.
Мне бы очень хотелось рассказать поподробнее о том, что я видела в Бомбее, но оказывается, это слишком сложно. Сложно потому, что в памяти, как и после первой поездки, остались не конкретные объекты, а некое эмоциональное облако, которое в течение моего визита трижды меняло свой облик. Таким образом есть три разных сгустка эмоций, которые я и попытаюсь описать.
Первое облако больше похоже на тучу - чувство брезгливости, которое вызывают грязные попрошайки, несметными толпами снующие по улицам, убогие жилища, напоминающие собачьи будки и нищие магазинчики, тут и там влепленные в разбитые, а часто просто не асфальтированные тротуары.
Второе чувство, пришедшее на смену певому примерно на третий день моего пребывания в Бомбее - любопытство. Любопытно, как можно водить машину в городе, где по трёхполосной улице, движется минимум пять рядов машин, сопровождаемые мечущимися в броуновском порядке рикшами (трех колёсными велосипедами с мотором и сиденьем для пассажиров). В центр города въезд рикшам запрещён, но машины продолжают вливаться в улицы всё такой же бесформенной плотной массой. Любопытно, как, живя на улице под недостроенным мостом, можно содержать в чистоте светлое сари (длина ткани для сари восемь метров). Любопытно, кто учится в университетах и могут ли жители лачуг, которых в девятнадцатимиллионном городе большинство, получить какое-либо образование. Любопытно, почему пятитысячелетняя цивилизация, достигшая таких вершин в философии, математике, медицине, обладает столь примитивным искусством. В музее принца Уэльского, можно найти в соседних залах образцы китайского, японского и индийского прикладного искусства. Индийские "шедевры" выглядят ученическими поделками рядом с работами китайских мастеров. Любопытно, почему при более-менее спокойной криминогенной обстановке по вечерам на улице практически нет женщин.
Третье чувство-облако карамельно-розового цвета появилось по прошествии первой недели. Я бы назвала его чувством покоя и приятия. Однажды в магазине я спросила: "возможно ли получить Что-то". Мне ответили, что возможно, но сейчас нет в наличие. Это не было насмешкой, это был настоящий индийский ответ. Неотрицание, поступательное движение, надежда...Ключевое слово в этом ответе - "ВОЗМОЖНО".
Я не знаю имеет ли право турист с ежедневно меняющимися ощущениями писать об этой удивительной стране. Возможно, только индус с устоявшимися взглядами может до конца объяснить то что происходит вокруг.
Примером тому несколько удивительных явлений из жизни Бомбея.
В городе находится самая большая в мире прачечная под открытым небом. Её площадь составляет примерно пол квадратных километра. Всё это пространство разделено на каменные кабинки, их здесь несколько тысяч. Клиенты приносят громадные тюки с вещами и приёмщик сортирует вещи по цветам. Никаких бирок, позволяющих связать вещь с хозяином не существует. После сортировки вещи начинают свой маршрут по каменному лабиринту. Прачки (не знаю как их назвать в мужском роде) вместо мыла используют тяжеленные дубины, которыми нещадно лупят грязные вещи. Говорят, что после двух стирок вес вещи уменьшается вдвое. Потом всё развешивается для просушки, а дальше начинается самое чудесное и необъяснимое - вещи возвращаются к хозяину. Каким образом определяют что кому вернуть я понять не смогла. Индусы объяснили мне, что у тех кто здесь работает хорошая память на короткие промежутки времени. Меня этот ответ удовлетворил.
В Индии не принято обедать в столовках и работающие мужчины предпочитают домашнюю еду. Специальные рассыльные ОББЕГАЮТ в полдень хозяек и полученные от них абсолютно однотипные судочки собирают на длинную палку. С этим багажом на плече они продолжают свой бег по улицам, встречаясь на перекрёстках с другими рассыльными, обмениваясь с ними кастрюльками, в зависимости от направлений доставки. Как еда попадает по нужному адресу для меня осталось тайной. Всё время присутствовало жгучее желание порекомендовать Федерал Экспрессу послать сюда своих специалистов на курсы повышения квалификации. Индусы объясняют свои успехи в этой области также хорошей памятью.
Последний эпизод описывает индийскую практичность. Я была в Бомбее в нескольких храмах. Никаких архитектурных восторгов у меня не случилось. Но вот процесс пожертвований очень понравился. У входа в храм каждый верующий покупает маленькую коробочку с фруктами, сладостями и цветами. При желании он может добавить туда немного денег. В самом храме коробочку передают специальному служителю, ставящему её у подножия статуи божества. Через несколько секунд всё возвращается к верующему за исключением денег (очень мало кто их туда кладёт). Смысл этого обряда в том, что человек подносит дары богу, а бог угощает его кушаньями со своего стола. Таким образом, чувство исполненного долга после пожертвования дополняется вкусовыми радостями при поедании сладостей.
Всю мою "розовую" неделю я купалась в благостном чувстве покоя, отказавшись осмысливать происходящее. Мне больше не мешали запахи и грязь на улицах, плохой английский или жулики-рикши. Просто хотелось быть здесь.
Pamię tam uczucie spokoju, któ re pomimo trudnego okresu w moim ż yciu zdominował o cał ą moją istotę podczas mojej pierwszej podró ż y do Indii. Zapewne chę ć ponownego przeż ycia tego spokoju skł onił a mnie do wyraż enia zgody na dwutygodniową podró ż sł uż bową do Bombaju – moją drugą wizytę w tym kraju.
Podś wiadomie pró bował em cał y czas poró wnywać moje przeszł e wraż enia z teraź niejszoś cią , ale nic nie dział ał o. Od pierwszej wyprawy był y tylko emocje i ż adnych konkretnych wspomnień . W pewnym sensie ponownie poznał em Indie.
Kontrast mię dzy nieuniknioną biedą ulicy a luksusem mojego hotelu to pierwsze ś wiadome odczucie. Kiedy przyjechał em, padał deszcz. Z okna pokoju widać wysypisko ś mieci, w któ rym mieszkają ludzie. Poś rodku tej sterty ś mieci znajduje się ogromna kał uż a o ś rednicy dziesię ciu metró w. Kiedy deszcz przestał padać , na ulicę wylał o się stadko dzieci. Pł ywali w tej kał uż y i pł ywali na prowizorycznych ł ó dkach zrobionych z gruzu styropianowego.
Celem mojej podró ż y jest przeprowadzenie wywiadó w z Hindusami do pracy jako programiś ci w naszej firmie. Ci, któ rzy przychodzą na wywiady, nie są jak ci, któ rzy pł ywają w kał uż y. Poziom kandydató w nie jest zł y, ale jest znacznie niż szy niż izraelskich programistó w o podobnym doś wiadczeniu i doś wiadczeniu.
Bardzo ciekawa jest też sama kolejnoś ć wywiadu. Wszystko zaczyna się od pytań o rodzinę , szkoł ę , hobby. . . Wnioskodawcy chę tnie odpowiadają , podają c szczegó ł y nie tylko swojej biografii, ale takż e ż yciorysó w swoich rodzicó w, braci i sió str.
Tych, któ rzy zaliczyli czę ś ć techniczną , pytamy o mocne i sł abe strony ich charakteru. I, ku mojemu wielkiemu zdziwieniu, szczerze odpowiadają na te pytania. Dwutygodniowe statystyki pokazał y, ż e okoł o dwudziestu procent kandydató w otrzymuje ofertę pracy, a okoł o dziewię ć dziesią t pię ć procent z nich ją przyjmuje, bez wzglę du na to, o jaką pensję prosili i jaką im proponowano.
Kwestia mentalnoś ci zajmował a mnie prawie każ dą minutę podczas tej podró ż y. Indie, wchł aniają c wszelkie wyobraż alne i niewyobraż alne formy postę pu technicznego, odmawiają asymilacji z kulturą ś wiatową na poziomie gospodarstwa domowego. Na przykł ad na ulicach praktycznie nie ma kobiet w europejskich ubraniach ani kobiet z farbowanymi wł osami. Jeż dż ą samochodami i rowerami, piją coca-colę i jedzą hamburgery z przyjemnoś cią , ale nie daj Boż e, zmieniają się . Mimowolnie nasuwa się poró wnanie z Japonią , gdzie Japonki ubrane w dż insy są rejestrowane w kolejce do operacji zmiany kształ tu oczu.
Innym przykł adem wiernoś ci tradycji jest stworzenie rodziny indyjskiej. Kilka lat temu w moim dziale pracował o sześ ciu Hindusó w. Aż pewnego dnia jeden z nich przyszedł do mnie z proś bą o urlop. Wyjaś nił , ż e jedzie do domu, aby się oż enić . Zapytał em, kim był a panna mł oda. Odpowiedział , ż e jeszcze nie wie, bo matka jeszcze nie wybrał a, a dziś znana jest tylko data ś lubu. Widzą c moje zdziwione spojrzenie wytł umaczył mi cał y proces: mama pana mł odego umieszcza w gazecie ogł oszenie opisują ce wymagania panny mł odej, w tym cechy charakteru i status społ eczny, rozważ a propozycje otrzymane od matek panny mł odej i wybiera dwa lub trzy odpowiednie, czasem jeden. Syn moż e wybierać tylko z tego, co już wybrał a matka. Kiedy zapada ostateczna decyzja, wesele rozgrywa się w cią gu tygodnia.
Statystyki pokazują , ż e wskaź nik rozwodó w w Indiach jest jednym z najniż szych na ś wiecie, chociaż rozwó d nie jest zabroniony, co generalnie potwierdza moją teorię , ż e matka najlepiej wie, czego potrzebuje jej dziecko.
Pó ź niej zapytał am Hinduski, co zrobić z mił oś cią , a one jednogł oś nie przekonywał y, ż e mił oś ć przychodzi pó ź niej, a brak doś wiadczeń seksualnych przed ś lubem zaró wno dla Pana Mł odego, jak i Panny Mł odej nie pozwala na poró wnanie i praktycznie eliminuje potrzebę rozpoczynania romansó w na Strona.
Wszystko to brzmi trochę naiwnie, ale jak pokazuje wielowiekowa historia, dział a. Pozostaje tylko jedno pytanie - przez kogo i dla kogo napisana został a Kama Sutra. Nawiasem mó wią c, ż aden z Indian, z któ rymi rozmawiał em, nie czytał . Generalnie byli bardzo zakł opotani, kiedy wymó wił em to imię .
Naprawdę chciał bym opowiedzieć wię cej o tym, co widział em w Bombaju, ale okazuje się , ż e jest to zbyt skomplikowane. Jest to trudne, bo tak jak po pierwszej wycieczce, w mojej pamię ci pozostał y nie konkretne przedmioty, ale rodzaj emocjonalnej chmury, któ ra podczas mojej wizyty trzykrotnie zmieniał a swó j wyglą d. Są wię c trzy ró ż ne wią zki emocji, któ re postaram się opisać .
Pierwsza chmura jest bardziej jak chmura - uczucie obrzydzenia wywoł ane przez brudnych ż ebrakó w biegają cych ulicami w niezliczonych tł umach, nę dzne domy przypominają ce psie budy i zuboż ał e sklepy, tkwią ce tu i ó wdzie w zepsutych, a czę sto po prostu nieutwardzonych chodnikach.
Drugim uczuciem, któ re zastą pił o pierwsze okoł o trzeciego dnia mojego pobytu w Bombaju, był a ciekawoś ć . Ciekawe, jak moż na prowadzić samochó d w mieś cie, w któ rym co najmniej pię ć rzę dó w samochodó w porusza się po trzypasmowej ulicy w towarzystwie riksz pę dzą cych w porzą dku Browna (tró jkoł owe rowery z silnikiem i siedzeniem dla pasaż eró w) . Rikszom nie wolno wjeż dż ać do centrum miasta, ale samochody nadal wylewają się na ulice tą samą bezkształ tną , gę stą masą . Ciekawe, jak ż yją c na ulicy pod niedokoń czonym mostem, moż na utrzymać jasne sari w czystoś ci (dł ugoś ć materiał u na sari to osiem metró w). Zastanawiam się , kto studiuje na uniwersytetach i czy mieszkań cy szop, któ rzy stanowią wię kszoś ć w dziewię tnastomilionowym mieś cie, mogą zdobyć jaką kolwiek edukację . Ciekawe, dlaczego cywilizacja liczą ca pię ć tysię cy lat, któ ra osią gnę ł a tak wyż yny w filozofii, matematyce, medycynie, ma tak prymitywną sztukę . W Muzeum Księ cia Walii przykł ady rzemiosł a chiń skiego, japoń skiego i indyjskiego moż na znaleź ć w są siednich salach. Indyjskie „arcydzieł a” wyglą dają jak studenckie rę kodzieł o obok dzieł chiń skich mistrzó w. Ciekawe, dlaczego przy mniej lub bardziej spokojnej kryminalnej sytuacji wieczorami na ulicy praktycznie nie ma kobiet.
Trzecie uczucie - chmura koloru karmelowego ró ż u pojawił a się po pierwszym tygodniu. Nazwał bym to uczuciem spokoju i akceptacji. Pewnego dnia w sklepie zapytał em: „Czy moż na coś dostać ”. Powiedziano mi, ż e jest to moż liwe, ale teraz nie jest to moż liwe. To nie był ż art, to był a prawdziwa indyjska odpowiedź . Niezaprzeczanie, ruch naprzó d, nadzieja. . . Kluczowym sł owem tej odpowiedzi jest „MOŻ LIWE”.
Nie wiem, czy turysta ze zmieniają cymi się na co dzień uczuciami ma prawo pisać o tym niesamowitym kraju. Być moż e tylko Hindus o ugruntowanych poglą dach moż e w peł ni wyjaś nić , co się dzieje wokó ł .
Przykł adem tego jest kilka niesamowitych zjawisk z ż ycia Bombaju.
W Indiach nie ma zwyczaju spoż ywania posił kó w w stoł ó wkach, a robotnicy wolą domowe jedzenie. W poł udnie wokó ł hostess biegają specjalni posł ań cy, a na dł ugim patyku zbierane są absolutnie takie same naczynia, jakie od nich odbierają . Z tym bagaż em na ramionach kontynuują bieg ulicami, spotykają c się na skrzyż owaniach z innymi posł ań cami, wymieniają c z nimi garnki, w zależ noś ci od kierunku dostawy. Jak jedzenie trafia pod wł aś ciwy adres, pozostaje dla mnie zagadką . Przez cał y czas palił o się , aby polecić Federal Express, aby wysł ał tu swoich specjalistó w na zaawansowane kursy szkoleniowe. Hindusi ró wnież przypisują swó j sukces w tej dziedzinie dobrej pamię ci.
Ostatni odcinek opisuje indyjską praktycznoś ć . Był em w Bombaju w kilku ś wią tyniach. Nie miał am ż adnych zachwytó w architektonicznych. Ale bardzo podobał mi się proces darowizn. Przy wejś ciu do ś wią tyni każ dy wierzą cy kupuje mał e pudeł ko z owocami, sł odyczami i kwiatami. Moż e dodać trochę pienię dzy, jeś li chce. W samej ś wią tyni pudeł ko przekazywane jest specjalnemu opiekunowi, któ ry umieszcza je u stó p posą gu bó stwa. Po kilku sekundach wszystko wraca do wierzą cego poza pienię dzmi (bardzo niewiele osó b je tam wkł ada). Znaczenie tej ceremonii polega na tym, ż e czł owiek przynosi Bogu dary, a Bó g traktuje go potrawami ze swojego stoł u. W ten sposó b poczucie speł nienia po darowiź nie dopeł niają smakowe radoś ci z jedzenia sł odyczy.
Przez cał y mó j „ró ż owy” tydzień ką pał em się w bł ogim poczuciu spokoju, nie chcą c zrozumieć , co się dzieje. Nie przeszkadzał y mi już zapachy i brud na ulicach, kiepska angielszczyzna czy nieuczciwe riksze. Po prostu chciał em tu być .
