SPACER PO STAREJ AKKO
Spacerują c po dzielnicach Old Acre, poczujesz romantyczny powiew wiekó w. Miasto zachował o liczne zabytki staroż ytnoś ci Zachodu i jasną egzotykę kolorowego Wschodu. Tutaj moż esz zobaczyć ś lady dawno minionych cywilizacji, kultur i narodó w.
Akko miał o pię kny naturalny port nad brzegiem morza, któ ry od niepamię tnych czasó w był uważ any za jeden z najdogodniejszych portó w na Morzu Ś ró dziemnym i był wykorzystywany jako port. Miasto znajdował o się na skrzyż owaniu najważ niejszych mię dzynarodowych szlakó w handlowych, poł oż onych na staroż ytnym szlaku nadmorskim Via Maris, a takż e na drodze ł ą czą cej miasta wewnę trznej Syrii i Transjordanii z wybrzeż em morskim.
Wszystko to sprawił o, ż e od czasó w staroż ytnych Akka był a miejscem spotkań wielu ró ż nych kultur, a takż e waż nym oś rodkiem historycznym, geograficznym, gospodarczym i strategicznym.
Historia Akko trwa nieprzerwanie od ponad 4000 lat. Po raz pierwszy nazwa miasta (wymawiana jako „Aku”) znajduje się na odł amkach egipskich naczyń glinianych (ok. 1800 r. p. n. e. ).
Przez cał y okres swojego historycznego istnienia Akko zmieniał a nie tylko wł aś cicieli, ale takż e nazwy.
W 1478 pne. mi. egipski faraon Totmes III wymienia Akko wś ró d innych okupowanych przez siebie miast.
Wraz z przybyciem Izraelitó w Akko nominalnie należ ał o do plemienia Asera, ale w rzeczywistoś ci pozostał o niezależ nym miastem kananejsko-fenickim. Biblia o tym ś wiadczy: „Esir nie wypę dził mieszkań có w Akko… i ż ył wś ró d Kananejczykó w, mieszkań có w tej ziemi” (Księ ga Sę dzió w, rozdz. 1:31-32).
W 701 pne. mi. Miasto został o zdobyte przez Asyryjczykó w.
W 333 p. n. e. mi. Akko został o nie tylko podbite przez Aleksandra Wielkiego i przekształ cone w miasto hellenistyczne, ale takż e przemianowane na cześ ć wł adcy Egiptu Ptolemeusza II na Ptolemaidę . Pod tym imieniem Akko jest wymieniony w Biblii, w listach apostoł a Pawł a. W tym okresie w mieś cie osiedlili się Ż ydzi.
W 614 r. mi. Akko został o schwytane przez Persó w, któ rzy trzymali go przez okoł o 15 lat.
Po podboju arabskim przywró cono pierwotną nazwę miasta Akko.
W 1140 miasto został o zdobyte przez krzyż owcó w i ponownie przemianowane, tym razem na Saint-Jean-d'Acre. Miasto stał o się stolicą Jerozolimskiego Kró lestwa Krzyż owcó w, któ re uznał o za przydatne pokojowe wspó ł istnienie z muzuł manami i Ż ydami. Dlatego meczety i synagogi na ulicach miasta spotykał y się niemal tak czę sto, jak koś cioł y chrześ cijań skie.
W 1291 r. wojska egipskiego suł tana mameluckiego Bajbara zdobył y i zniszczył y miasto oraz wymordował y wię kszoś ć ludnoś ci. Ś redniowieczne budowle sł uż ył y jako fundamenty pod budowę meczetó w, karawanserajó w, bazaró w i mieszkań .
Miasto został o odrestaurowane dopiero w poł owie XIV wieku. W tym samym czasie ponownie odrodził a się tu społ ecznoś ć ż ydowska.
W 1750 r. w Akko do wł adzy doszedł szejk beduiń ski Zahir al-Omar, któ ry zbudował nowe mury wokó ł miasta. Miasto zaczę ł o się rozwijać .
W 1775 r. armia turecka zaatakował a Akkę . Nowy wł adca miasta, osmań ski pasza Ahmad al-Dż azara (z powodu okrucień stwa nazywany „rzeź nikiem”) otoczył miasto trzecim rzę dem muró w, któ re był y tak mocne, ż e podczas kampanii egipskiej w 1799 r. wojska Napoleona mogł y nie zdobą dź akró w.
Za panowania al-Jazara w 1785 roku w mieś cie zbudowano miejską cytadelę , któ ra w ostatniej dekadzie rzą dó w tureckich został a zamieniona na wię zienie.
Karczmy - chany, ł aź nie tureckie - hamamy, meczety, w Akko rosł y targi, port się rozrastał i kwitł handel.
Po zakoń czeniu I wojny ś wiatowej wł adza w mieś cie przeszł a w rę ce Brytyjczykó w. Podczas mandatu brytyjskiego w cytadeli w Akce wię ziono wielu czł onkó w ż ydowskiego podziemia, w tym organizatoró w Haganah. Powieszono tu takż e kilku ż ydowskich bojownikó w o niepodległ oś ć , oskarż onych przez wł adze brytyjskie o terror zbrojny. Z cytadeli miał a miejsce w 1947 r. masowa, brawurowa ucieczka ż ydowskiego podziemia.
Po wojnie o niepodległ oś ć Akka stał a się zwykł ym izraelskim miastem. Rozpoczę ł a nowy budynek, któ ry został zaplanowany w nowoczesnym stylu.
W 2001 roku Akka został a wpisana na Listę Ś wiatowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, ponieważ Stare Miasto jest wyją tkowo zachowanym miastem z czasó w krzyż owcó w.
Nic wię c dziwnego, ż e wszystkie szlaki turystyczne prowadzą na Stare Miasto. Wszystko tu jest egzotyczne, nawet nazwy ulic, wś ró d któ rych są np. ulice Saladyna, Aleksandra Wielkiego, Juliusza Cezara, Franciszka z Asyż u, Baldwina III, Ryszarda Lwie Serce.
Na ulicy Ben Ami znajduje się tzw. Biał y Meczet al-Jazara, któ ry został zbudowany w 1781 roku na pozostał oś ciach dawnego koś cioł a Ś wię tego Krzyż a na polecenie gubernatora Ahmada el-Jazara. W pobliż u meczetu znajduje się jego gró b, w któ rym został pochowany z wielkimi honorami.
Ten meczet jest trzecim co do wielkoś ci w Izraelu po meczetach Omara i Al-Aksa na Wzgó rzu Ś wią tynnym w Jerozolimie.
Na obszernym dziedziń cu meczetu znajduje się marmurowa fontanna, w któ rej muzuł manie dokonują ablucji przed modlitwą . Dziedziniec otacza zadaszona kolumnada, pod któ rą budowane są pomieszczenia dla ministró w. Wewną trz meczetu zdobią malowidł a ś cienne, podł oga pokryta jest perskimi dywanami.
Dosł ownie naprzeciwko Biał ego Meczetu znajduje się brama dawnego budynku administracyjnego z okresu osmań skiego, któ ra jest wejś ciem na terytorium pomnika z XII wieku zwanego „Miastem Krzyż owcó w”. Ten ogromny kompleks był niegdyś zajmowany przez Rycerzy Krzyż owcó w ś w. Jana, któ rzy tu mieszkali, jedli, spali i odprawiali ceremonie. Pó ź niej miasto to został o pochowane pod ogromnym ziemnym kopcem, na któ rym Ahmad al-Jazar zbudował swoją cytadelę .
Już w naszych czasach archeolodzy odkryli ten zabytek historyczny, któ ry przez kilka stuleci znajdował się pod ziemią . Odkryto apartamenty o sklepionych halach i rozległ ą sieć podziemnych tuneli.
Niedaleko wyjś cia na powierzchnię jednego z tuneli krzyż owcó w znajduje się budynek ł aź ni tureckiej (Hamam el-Basha), któ ry został zbudowany w 1795 roku. Tutaj moż na zobaczyć pię kne lobby z marmurową fontanną , pomieszczeniem gorą cym, chł odnią , pokojem relaksacyjnym i gabinetem masaż u. Do wykoń czenia luksusowych pomieszczeń ł aź ni budowniczowie uż yli najlepszego marmuru i ceramiki ś ciennej, a kolumny, podł ogę i czę ś ć siedzisk dawnej ł aź ni parowej wył oż ono marmurem, któ ry sprowadzono z Cezarei i Tyru. Obecnie w budynku dawnych ł aź ni tureckich znajduje się ekspozycja Muzeum Miejskiego Akko.
Przechodzą c wzdł uż potę ż nych muró w twierdzy należ y zwró cić uwagę na Burj el-Commander – miejsce, w któ rym znajdował y się pomieszczenia peł nią ce funkcję arsenał u.
Przy ś cianie wschodniej moż na zobaczyć armaty z XIX wieku, któ re sł uż ył y w obronie miasta przed Napoleonem, a 33 lata pó ź niej – przed Egipcjanami.
Po prostu nie sposó b nie zauważ yć ogromnych ś redniowiecznych bram miejskich, a takż e straż nicy twierdzy Crusader, któ ra nazywa się Burj el-Sultan. Jest to jedyna z ó wczesnych wież zachowana na cał ej wysokoś ci.
Na Starym Mieś cie zachował o się kilka karczm, któ re nazywano „chanami”. Ró ż nią się od siebie i robią ogromne wraż enie.
Gł ó wnym i najlepiej zachowanym karawanserajem jest Khan el-Umdan (chan kolumn), któ ry został zbudowany w 1785 roku. Swoją urodą zachwyca nie tylko sam budynek, ale takż e dziedziniec, któ ry zdobi 40 granitowych kolumn przywiezionych z Cezarei. Na tych kolumnach znajdują się najpię kniejsze ł uki w Izraelu.
W pobliż u gł ó wnego wejś cia do zajazdu, w 1906 roku wybudowano wież ę z pię knym zegarem, któ ry jest obecnie uważ any za gł ó wny symbol miasta Akko ("Wież a Zegarowa"). Zegarek jest nie tylko pię kny, ale i niezwykł y. A zegarek jest niezwykł y, ponieważ ma cztery tarcze, z któ rych każ da wykorzystuje cyfry arabskie, rzymskie i indyjskie, a takż e hebrajskie litery zastę pują ce cyfry.
Na tym samym placu moż na ró wnież zobaczyć klasztor ś w. Franciszka, któ ry powstał w XVII wieku.
Na uwagę zasł uguje kolejna karczma. To Khan el-Faranj (Khan Frankó w), któ ry został zbudowany pod koniec XVI wieku. Kim są Frankowie? Wię c Arabowie wezwali wszystkich, któ rzy przybyli z Europy. Dlatego Frankowie są Europejczykami. Dawno, dawno temu w tym miejscu mieś cił a się dzielnica wenecka, w któ rej zatrzymał się sł ynny podró ż nik Marco Polo w drodze do Chin. Dla przypomnienia, nad bramą wejś ciową karczmy Khan el-Faranj unosi się herb w postaci weneckiego lwa.
Jedną z gł ó wnych atrakcji Akko jest bez wą tpienia cytadela miejska, zbudowana w 1785 roku. Wysokoś ć tej fortecy, któ ra dominuje nad cał ym miastem, wynosi 40 metró w.
Wzniesiona jako rezydencja rzą dowa wł adcó w Akki, Cytadela został a przekształ cona w wię zienie w czasach Imperium Osmań skiego. Funkcję tę peł nił a do 1948 r. , czyli do proklamacji Pań stwa Izrael. Na liś cie sł awnych wię ź nió w są m. in. legendarny zał oż yciel religii bahaickiej Baha'u'llah, ż ydowski pisarz Ze'ev Ż abotyń ski, a takż e wybitni przedstawiciele ż ydowskiej organizacji bojowej Haganah.
Obecnie w budynku Cytadeli mieś ci się Muzeum Bohaterstwa Ż ydowskich Bojownikó w o Wolnoś ć i Niepodległ oś ć Izraela. Tutaj, w celi ś mierci, moż na zobaczyć czerwone ubrania noszone przez skazanych na ś mierć , a takż e szubienicę z przetartą pę tlą i otwartym wł azem w podł odze.
W cytadeli odkryto podziemny tunel cią gną cy się przez cał e terytorium do portu, któ ry pierwotnie był przeznaczony do odprowadzania ś ciekó w, a pó ź niej został rozbudowany przez krzyż owcó w i sł uż ył jako tajna droga ucieczki z twierdzy do portu.
Mó wią c o kanał ach. W Cytadeli taką innowację zastosowano jak na tamte czasy jako toaletę publiczną , któ ra był a jedną z pierwszych na ś wiecie. A to był o najbardziej cenne na tle ś redniowiecznych niehigienicznych warunkó w, któ re kwitł y w Akko, kiedy ś cieki wylewane był y bezpoś rednio na ulicę o każ dej porze roku. A jeś li zimą deszcze jakoś oczyś cił y miasto, to latem, przy braku deszczó w, powietrze uliczne wypeł nił o się odpowiednim „aromatem”.
Nie należ y ró wnież zapominać , ż e wypę dzeni z Jerozolimy krzyż owcy przenieś li się do Akko ze wszystkimi swoimi klasztorami, szpitalami, gospodami i innymi nieodł ą cznymi atrybutami miejskiego ż ycia. Dlatego do dziś w wą skich uliczkach Starego Miasta zachował y się stare pię ciopię trowe domy z pł askimi dachami, któ rych dolne kondygnacje wyposaż ono w stajnie, kurniki i chlewy.
Czas jednak przejś ć do przyjemniejszego tematu. Akko jest domem dla Grobowca Baha'u'llaha, któ ry otoczony jest unikalnym dzieł em sztuki parkowej - luksusowymi ogrodami Al-Bahai. To miejsce jest ś wię te dla bahaitó w i jest czę ś cią ich Ś wiatowego Centrum.
Spacerują c wzdł uż muró w miejskich, moż na udać się do Portu Rybackiego, któ ry powstał w ś redniowieczu jako duż y port morski, któ rego pojemnoś ć w czasach krzyż owcó w wynosił a do 80 statkó w.
Mó wienie o Akce i jej zabytkach wydaje się nie mieć koń ca. Najlepiej jednak przyjechać do Akko i zobaczyć wszystko na wł asne oczy, i wszystkiego dotkną ć wł asnymi rę kami, a wł asnymi stopami przejś ć wszystkie ulice i zauł ki Starego Miasta, chł oną c wszystko, co historyczne, architektoniczne, archeologiczne. i kulturowy smak staroż ytnego Akko.
