Klasztor Spaso-Preobrazhensky
Klasztor Nowogród-Seversky
Ukraina, Nowogród-Seversky
Na mapie Ukrainy są miejsca, do których raz odwiedziwszy pozostawia się na zawsze część serca, do której chce się wracać raz za razem. Jeden z najpiękniejszych i najbardziej znanych historycznie klasztorów Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego, Nowogród-Seversky Spaso-Preobrazhensky klasztor diecezji czernihowskiej, wygląda jak drogocenny kamień w ramach naszej Ojczyzny.
„Jeśli na wyżynach gór dusza ludzka z szacunkiem zbliża się do bezgranicznego Stwórcy i Dostawcy Wszechświata, to miejsce zajmowane przez Klasztor Nowogrodo-Siewierski jest całkiem zdolne do wytworzenia takich uczuć…” – napisał arcybiskup Filaret (Gumilewski) , wybitny XIX-wieczny pedagog, pod wrażeniem klasztoru.
Klasztor Przemienienia Pańskiego został założony w 1033 r. przez księcia Mścisława Tmutarakanskiego i należy do najstarszych ośrodków misyjnych Rusi Kijowskiej. To tutaj książęta konkretnego księstwa nowogrodzko-siererskiego, które w starożytności obejmowały Briańsk, Kursk i inne duże miasta, a którego terytorium rozciągało się prawie do samej Moskwy, otrzymywali błogosławieństwa za swoje czyny. W XII wieku. Na dziedzińcu klasztoru wzniesiono pierwszą kamienną katedrę Zbawiciela. Tradycja mówi, że to on był punktem wyjścia słynnej kampanii „do ziemi połowieckiej za ziemią rosyjską” nowogrodzkiego księcia Igora – głównego bohatera „Opowieści o Igorze”. W tym samym czasie zaczął kształtować się unikalny system gospodarczy klasztoru.
Po najeździe mongolsko-tatarskim i upadku miast dopiero w XVI wieku. Klasztor Spaso-Preobrazhensky pojawia się na stronach kroniki. W trudnych czasach obcych ucisków klasztor nie zaprzestał swojego istnienia, zachował darowane przez książąt ziemie, a nawet je powiększył dzięki patronatowi prawosławnych litewskich władców Siewierszcziny.
W pierwszej połowie XVII wieku. Polacy zdobyli region i usiłowali utworzyć ośrodek katolicyzacji ludności w klasztorze Spasskim, ale ruch wyzwoleńczy Bogdana Chmielnickiego w 1648 r. przesądził o zakończeniu planów Królestwa Polskiego. Przy wsparciu miejscowej ludności Kozacy wyzwolili region od cudzoziemców.
Prawdziwy rozkwit życia monastycznego rozpoczyna się w drugiej połowie XVII wieku, kiedy w 1657 r. na ziemie Czernihów-Siewierski pełnił służbę duszpasterską arcybiskup Lazar (Baranowicz). Klasztor Nowgorod-Seversky staje się katedrą i do ostatnich dni biskup Lazar pamięta go jako swoją najlepszą i najdroższą rezydencję. W latach jego kierownictwa otwarto tu pierwszą drukarnię na lewobrzeżnej Ukrainie, zaczęła działać szkoła słowiańsko-grecko-łacińska, która stała się podstawą słynnego Czernihowskiego Collegium.
W latach 70. społeczność kozacka domagała się przeniesienia Łazara Baranowicza do Czernigowa, a klasztor Nowogrodo-Siewierski pozostał pod opieką archimandryty Michaiła (Leżajskiego), autorytatywnej postaci religijnej i kulturalnej, jednego z czterech kandydatów na metropolię kijowską na koniec XVII wieku. To on kończy w klasztorze zakrojoną na szeroką skalę budowę rozpoczętą przez Łazarza Baranowicza - kamienne mury i wieże, refektarz kościoła Piotra i Pawła, korpus cel itp.
Kolejnym opatem klasztoru (1699-1702) był św. Demetriusz Tuptalo, uwielbiony przez Pana kaznodzieja i pisarz duchowy, który dokończył tu pisanie trzeciego tomu Żywotów świętych i rozpoczął pracę nad martyrologią. Stąd wielki święty został wezwany do hierarchicznej służby do katedry w Rostowie.
Do historii przeszli również dwaj mnisi z klasztoru - Makary i Sylwester, którzy popełnili popełnienie w latach 1704-1705. piesza wycieczka do Jerozolimy i najciekawsze notatki z podróży pozostawione nauce historycznej.
Od 1785 r. klasztor stał się oddziałem odrębnej diecezji nowogrodzko-siewiersko-głuchowskiej, utworzonej dekretem Katarzyny II. Klasztor zajmuje wiodącą pozycję w historycznie ukształtowanym regionie Siewierska. W tym okresie w klasztorze na miejscu zaginionego kościoła Przemienienia Pańskiego z XI wieku wzniesiono cerkiew Iljinskiego i majestatyczną katedrę Spaso-Preobrazhensky. Katedra została zbudowana według projektu słynnego architekta Giacomo Quarenghiego (projektował też Akademię Nauk, Teatr Ermitaż, Instytut Smolnego w Petersburgu, Łuk Triumfalny w Nowogrodzie-Siewiersku) i konsekrowana w 1795 roku. W związku z otwarciem diecezji Nowgorod-Siewierskaja rozpoczęło również działalność Seminarium Duchownego.
Niestety rozkwit życia klasztoru zakończył się wraz ze śmiercią Katarzyny II. Dekretem Pawła I zniesiono większość reform administracyjnych i przekształceń zmarłej cesarzowej, w tym nowo powstałą diecezję nowogrodzko-siewierską.
Przez cały XIX wiek w klasztorze działała szkoła teologiczna, otwarta na bazie rozwiązanego seminarium duchownego. W latach 90. XIX wieku. tutaj powstało bractwo św. Demetriusza z Rostowa, którego głównym zadaniem była działalność edukacyjna: kazania pozaliturgiczne, wykłady, rozmowy, rozpowszechnianie literatury duchowej. W tym samym czasie zaczyna działać charytatywna szkoła braterska dla sierot.
Klasztor przez wiele wieków swojego istnienia odgrywał znaczącą rolę w życiu duchowym i administracyjnym Siewierszcziny i sąsiednich regionów. Jeśli weźmiemy annalistyczny okres historii klasztoru XVI-XIX wieku, to nie sposób nie zauważyć nieustannej uwagi, jaką poświęca się mu, odzwierciedlonej w tekstach wielu listów pochwalnych, obu moskiewskich monarchów (Wasilij III, Iwan Groźny, Aleksiej Michajłowicz itd.) i prawie każdy hetman Lewobrzeżnej Ukrainy. Jeden z nich, Demyan Mnohohrishny, otrzymał buławę za hetmańskie w tym klasztorze.
Nazwiska wielu znaczących osobistości są związane z historią klasztoru Spaso-Preobrazhensky. Ciekawostką jest to, że pod koniec XVI wieku swoje ostatnie schronienie przed wyjazdem na Litwę znalazł tu fałszywy Dmitrij I, oszust Grigorij Otrepiew, który podawał się za syna Iwana Groźnego. Opuszczając klasztor zostawił nawet notatkę archimandrycie Zacharowi: „Jestem Carewicz Dymitr, syn Jana i nie zapomnę Twojej pieszczoty, gdy zstąpię na tron mego ojca…”.
Raport statystyczny z początku XX wieku. zauważył, że archimandryta nadal stoi na czele klasztoru, mnichów jest 13, nowicjuszy 25. Rewolucyjne wydarzenia 1917 roku barbarzyńsko przekreśliły wielowiekowe tradycje klasztoru.
Literatura okresu sowieckiego, wskazująca datę zamknięcia klasztoru, nazywa rok 1918, ale w rzeczywistości jeszcze przed połową 1923 zapalono lampę życia braterskiego. Po likwidacji lokalne władze przez długi czas nie mogły zdecydować, komu przekazać zniszczony klasztor. Działalność nowych „właścicieli”, a raczej ich niegospodarność, doprowadziła do szybkiego zniszczenia majestatycznego niegdyś zespołu zabytków architektury, zniszczenia cmentarza klasztornego, na którym spoczęło wiele postaci politycznych i kulturalnych naszej Ojczyzny, począwszy od Nowogrodu -Seversky Prince Oleg Svyatoslavich (zm. ).
Zniszczenie sanktuarium nastąpiło na oczach całego miasta, a miejscowa inteligencja, pozyskując w 1929 r. wsparcie muzeum wojewódzkiego, w celu zachowania unikatowego zespołu architektonicznego, doszła do powstania jednego z pierwszych państwowych historycznych i rezerwaty architektoniczne na Ukrainie na terenie klasztoru.
Wydarzenia Wielkiej Wojny Ojczyźnianej wpłynęły na historię klasztoru szczególnymi katastrofami. Już w pierwszych dniach okupacji naziści utworzyli w świętym miejscu obóz koncentracyjny dla sowieckich jeńców wojennych. W 1943 r., kiedy fala wyzwoleńcza zbliżyła się do Nowogrodu-Siewierskiego, siły wroga zamieniły górę klasztorną w jedną z głównych placówek obronnych. W różnych epokach mury forteczne klasztoru widziały wojska Litwinów, Polaków i Szwedów, ale największe nieszczęścia przyniosły klasztorowi wojska niemieckie. Podczas szturmu na miasto podczas działań wojennych uszkodzeniu uległy prawie wszystkie zabudowania klasztorne.
Po wojnie internat specjalny i różne organizacje gospodarcze stały się terytorialnymi właścicielami klasztoru, a od 1985 r. filią Czernihowskiego rezerwatu architektonicznego.
W 1990 r. utworzono tu i ulokowano muzeum książki „Opowieść o kampanii Igora”, ekspozycję poświęconą słynnemu na całym świecie zabytkowi starożytnej literatury rosyjskiej i opisanym w nim wydarzeniom.
W latach pięćdziesiątych i dziewięćdziesiątych wielokrotnie podejmowano próby odrestaurowania kompleksu, ale sprawa nigdy nie została zakończona.
W 1997 i 1998 roku dzięki wsparciu Prezydenta Ukrainy L.D. Kuczmy, odrestaurowano mury i wieże klasztoru, przywrócono dawny wygląd katedry Przemienienia Pańskiego, zagospodarowano teren.
1999 stał się kluczowy w życiu klasztoru. Po długiej przerwie w jej starożytnych murach ponownie rozbrzmiała żywa modlitwa za region Siewierski, Ukrainę i cały świat prawosławny. Starożytny klasztor został przeniesiony do kościoła. Według Świętego Synodu Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej jej rektorem został hegumen Gabriel (Rybalchenko).
Lato 2003 w przeddzień obchodów 970-lecia klasztoru klasztornego i 330-lecia pierwszej na Lewobrzeżnej Ukrainie drukarni Nowogrodo-Siewierskiej, pod patronatem Leonida Kuczmy, pełnej restauracji ogólnoukraińskiej i pan- Tu zaczęła się świątynia prawosławna, która obecnie prężnie się rozwija.
