Średniowieczna architektura chrześcijańska. Część 2
Mapę trasy moż na zobaczyć tutaj. Począ tek - w czę ś ci 1
Klasztor Hovhanavank [1] (wieś Hovhanavank na pó ł noc od Asztaraku). Wedł ug legendy zał oż ycielem i pierwszym kapł anem tego klasztoru był Grzegorz Oś wieciciel. Kompleks skł ada się z ciasno stoją cych ruin koś cioł a pierwszych chrześ cijan z IV wieku; jednonawowa bazylika ś w. Grzegorz (V w. , pó ź niej przebudowany); gł ó wna kopuł a krzyż owa z dwukondygnacyjnymi granicami we wszystkich naroż ach koś cioł a ś w. Jana Chrzciciela (XIII w. ), wybudowany na polecenie księ cia Wachutiana; dzwonnice (XIII w. ); wspó lny ganek. Gł ó wna ś wią tynia, uszkodzona przez trzę sienie ziemi na począ tku XX wieku, został a odrestaurowana pod koniec XX wieku. Wspomniał em https://www.turpravda.com/am/blog-245117.html, -relief na tympanonie i chaczkary na murze do obejrzenia w kruchcie. Mó wią też (bo nie był o nas w ś rodku, nie mieliś my okazji się upewnić ), ż e jest tu ikonostas, co nie jest typowe dla Armenii. Dzwonnica-rotunda jest uważ ana za najwię kszą ś rednicę . Od oł tarza w wą wozie odchodził o podziemne przejś cie. Uratował wieś niakó w podczas najazdó w. Gdzieś w okolicy znajdują się ró wnież pozostał oś ci twierdzy z II-I tysią clecia p. n. e. Spojrzeliś my z autostrady, ale nic nie znaleź liś my.
Klasztor Hovhannavank
Klasztor Saghmosavan [2] (wieś Saghmosavan). Wedł ug legendy klasztor ten ró wnież wybudował Grzegorz Oś wieciciel. Kompleks skł ada się z gł ó wnego koś cioł a ze skrzyż owaną kopuł ą z dwukondygnacyjnymi granicami we wszystkich naroż nikach koś cioł a ś w. Syjon (wzniesiony w XIII wieku z rozkazu księ cia Wachutiana na miejscu pustyni pierwszych chrześ cijan); Koś ció ł Najś wię tszej Marii Panny; wspó lny przedsionek i księ gozbió r (XII w. ); dzwonnice. Po lewej stronie oł tarza gł ó wnego koś cioł a na ś cianie znajdują się chaczkary, pozostał oś ci fresku. Na kopule znajduje się rotunda z lekką latarnią . W absydzie koś cioł a Najś wię tszej Marii Panny znajduje się wizerunek herbu ksią ż ę cego (orzeł trzymają cy w szponach baranka) pod sł oń cem i anioł a, ale go nie widział em. W dawnym depozycie ksią g znajduje się dziś zakrystia. W okolicy moż na znaleź ć kilka pię knych khachkaró w.
Klasztor Saghmosavank
Koś ció ł NMP w Odzunie [6]. We wsi znajduje się kilka koś cioł ó w, cmentarzy z chaczkarami, klasztor Horomayr. Wedł ug legendy Apostoł Tomasz dotarł do Odzun w I wieku. a na miejscu przyszł ego koś cioł a Najś wię tszej Marii Panny namaś cił kapł anó w. Niektó rzy sugerują , ż e nazwa „Odzun” pochodzi od sł owa „ocel”, oznaczają cego ten obrzę d. Tomasz przynió sł ze sobą welon Chrystusa, któ ry został pochowany pod oł tarzem pierwszego koś cioł a. Koś ció ł został wzniesiony w IV wieku. Grzegorz Oś wieciciel i car Trdat, któ ry uczynił chrześ cijań stwo religią pań stwową . Wtedy był a to bazylika jednonawowa. W V wieku zniszczone przez trzę sienie ziemi. W VI wieku. przebudowano ją na tró jnawową . Do koś cioł a przylega rzadka w kraju galeria plenerowa. Zawiera rzeź by z IV wieku. z pierwszego koś cioł a. W pobliż u znajduje się pomnik o nietypowym kształ cie, o któ rym wspomniał em https://www.turpravda.com/am/blog- 245117.html - tzw. "Nietoperzy Horan" ("oł tarz plenerowy"). Niedaleko znajduje się kolejny koś ció ł Tsiranavor (pomarań czowy), dziś prawie zniszczony. Wcześ niej oba koś cioł y ł ą czył o przejś cie podziemne. Ponadto poś rodku kompleksu znajduje się pomnik z czasó w sowieckich, powtarzają cy w ogó lnym zarysie architekturę chaczkaró w.
Koś ció ł Matki Boż ej Odzuń skiej
Klasztor Sanahin[7]. Wedł ug legendy pierwszy koś ció ł w tych miejscach został ufundowany przez Grzegorza Oś wieciciela w IV wieku. Obecny klasztor, podobnie jak Haghpat, został zał oż ony przez kró la Aszota III Mił osiernego Bagratuni i jego ż onę w X wieku. Nazwa jest tł umaczona „ten jest starszy od tamtego”, tj. Sanahin jest starszy niż są siedni Haghpat. Niegdyś istniał a bogata biblioteka, w któ rej znaleziono ś redniowieczne rę kopisy ozdobione miniaturami (dziś w Matenadaran).
Plan Sanaina
W skł ad kompleksu wchodzą : jednonawowy koś ció ł krzyż owy z czterema naroż nikami na naroż ach koś cioł a Najś wię tszej Marii Panny (X w. ); gł ó wny koś ció ł Zbawiciela z pł askorzeź bą przedstawiają cą kró lewskich synó w (kopuł a został a przerobiona w XII w. ); galeria-akademia, zał oż ona przez naukowca Pahlavuni (X wiek); jeden z najstarszych przedsionkó w koś cioł a Zbawiciela z pó ł kulistą kopuł ą ; przedsionek koś cioł a Matki Boskiej ze sklepieniem stoż kowym (XIII w. , zbudowany przez księ cia Wachutiana); dzwonnica (XIII w. ); depozytariusz ksią ż ek (XI w. ); Koś ció ł Grzegorza Oś wieciciela; grobowce dynastii Zakaryan i Kyurikyan; Koś ció ł ś w. Jakuba (Hakop, X w. ); Koś ció ł Zmartwychwstania Pań skiego (Harutyun, XIII w. ); refektarz.
Synowie kró lewscy z modelem Sanahina
księ garnia (w ś rodku) i kaplica ś w. Grzegorz (po prawej)
Klasztor Hahpat [8] (wieś Hahpat). Został zał oż ony przez kró la Asota Mił osiernego Bagratuni i jego ż onę Khosrovanush. Nazwa tł umaczy się jako „mocna ś ciana”. W skł ad kompleksu wchodzą : gł ó wna kopuł a koś cioł a Ś wię tego Znaku (Nszan, X w. ); Koś ció ł Najś wię tszej Marii Panny (XI w. ); kaplica Grzegorza Oś wieciciela (XI w. ); przedsionek (XIII w. ); budynek zhamatun Amazaspa (XIII w. ); dzwonnica (XIII w. ) z rotundą ; szkoł a; depozytariusz ksią ż ek (XI w. ); refektarz (XIII w. ); wiosna (XIII wiek, w tradycji ormiań skiej jest to ró wnież obiekt architektoniczny).
plan klasztoru Haghpat
Kiedyś w koś ciele Surb Nshan znajdował y się freski, teraz prawie zagubione (Wszystko-Zbawiciel jest w absydzie oł tarza).
pozostał oś ci freskó w w Koś ciele Znaku
Synowie fundatoró w koś cioł a są przedstawieni na fasadzie, kró lowa jest pochowana gdzieś naprzeciwko (na jej grobie jest wysoka pł askorzeź ba, ale jej nie widzieliś my, być moż e dlatego, ż e nie moż na był o podejś ć do fasady z powodu prac naprawczych).
pł askorzeź ba przedstawiają ca model Haghpat w rę kach synó w kró la
Rady wł adz ś wieckich i duchowych księ stwa spotkał y się w Amazasp. Wysoka tró jkondygnacyjna dzwonnica z dzwonnicą na szczycie jest najwcześ niejszym przykł adem tego typu budowli. Pisał em o depozycie ksią ż ek https://www.turpravda.com/am/blog-220067.html. Kolumny księ gozbioru są inne i ozdobione rzeź bionymi ornamentami. Ponadto nad kaplicami znajduje się rzadki dla Armenii chaczkar Zbawiciel i gró b z chaczkarami (XIII w. ) nad kaplicami (patrz https://www.turpravda.com/am/blog-245117.html).
Kilka lat w klasztorze w XVIII wieku. ż ył poeta Sayat-Nova (zob. https://www.turpravda.com/am/blog-234377.html).
Sayat-Nova mieszkał a w domu z napisem na pierwszym planie; po prawej - budynek Amazasp
Istnieje legenda o zał oż eniu klasztoró w Sanahin i Haghpat, któ re nazywane są „brać mi” (oba znajdują się na Liś cie Ś wiatowego Dziedzictwa UNESCO).
Kiedy architekt budował Sanahin, jeden z jego ucznió w powiedział , ż e gdyby był architektem, budował by lepiej. Nauczyciel wypę dził ucznia z klasztoru, nazywają c go wiatrakiem. Udał się do Haghpat i zaczą ł budować kolejny klasztor. Miesią c pó ź niej nauczyciel poszedł zobaczyć , co udał o się zbudować jego uczniowi. Dł ugo dokł adnie badał mur, uronił ł zę i wybaczył uczniowi. I nazwał mury nowego klasztoru „cennymi” lub „silnymi” („ahpat”). Mó wią , ż e kiedy kł adli kamienie, wznoszą c mury nowego klasztoru, czytali Pismo Ś wię te, a zatem, jeś li trzymasz rę kę na murze przez dł uż szy czas, moż esz usł yszeć staroż ytne psalmy.
Ta sama legenda mó wi, ż e uczeń miał na imię Hovhannes Mą dry. Był historiografem, filozofem, poetą i teologiem, reformatorem kalendarza ormiań skiego. Miał taką pasję do czytania, ż e spę dzał dnie i noce na czytaniu w celi, tracił poczucie czasu, zapominał o jedzeniu i piciu.
Klasztor-Twierdza Achtala[9]. Twierdza został a zbudowana w X wieku. za panowania Kyurikidó w. Twierdza bronił a pó ł nocno-wschodniej Armenii (prawie przy obecnej granicy z Gruzją ).
widok twierdzy Achtala
W skł ad kompleksu wchodzą : gł ó wny prostoką tny koś ció ł Najś wię tszej Marii Panny z kopuł ą krzyż ową (XIII w. ); jeszcze dwa koś cioł y; dzwonnica.
Koś ció ł Matki Boż ej
Koś ció ł jest niezwykł y dla architektury ormiań skiej, ponieważ wnę trze ś cian jest prawie cał kowicie pokryte freskami przedstawiają cymi tematy ze Starego i Nowego Testamentu, wizerunkami ś wię tych. Ś wią tynia został a przeniesiona z ormiań skiego Koś cioł a Apostolskiego do prawosł awnych chalcedonitó w i odbudowana. To wł aś nie w tym okresie w historii Armenii, kiedy niepodległ oś ć został a praktycznie utracona, architekci pracowali poza granicami kraju, w Bizancjum w Gruzji. W XVIII wieku. przekazany społ ecznoś ci greckiej, któ ra zajmował a się wydobyciem zł ota i srebra. W 19-stym wieku przeszedł do rodziny Melikovó w. Któ ry koś ció ł jest teraz wł aś cicielem kompleksu, nie powiem. Ale dzię ki freskom jest uderzają co inny od innych, gdzie freski albo nie istniał y, albo został y praktycznie zagubione. Tu, na pó ł nocy kraju, tradycja gruziń ska jest silna i freskó w jest znacznie wię cej. Parajanov nakrę cił tutaj swó j film „Kolor granatu”.
freski z Achtali
