Akademia Ostrohska - pierwsza uczelnia wyższa na Ukrainie iw Europie Wschodniej - została założona w 1576 roku przez księcia Wasilija-Konstantyna Ostrożskiego i księżniczkę Galszkę Ostrożską. W szkole tej nauczano słowiańskich, greckich, łacińskich i tzw. nauk wyzwolonych (gramatyka, arytmetyka, retoryka, logika itp.). Jej pierwszym rektorem był pisarz G.D. Smotrytsky, a uczniami słynny naukowiec i pisarz M. Smotrytsky, hetman Petro Sahaydachny, Demyan Nalivaiko (brat Severina Naliwaiko) i inni.

W tysiącletniej historii kultury ukraińskiej Ostrog pełnił rolę ośrodka intelektualnego przełomu XVI-XVII w., a działająca tu w latach 1576-1636 akademia była wiodącą instytucją naukową na Ukrainie. Jej drukarnia zasłynęła pierwszym na świecie wydaniem Biblii w języku cerkiewnosłowiańskim (1581).
Założyciel akademii Wasilij-Konstantin Konstantinowicz Ostrożski był jednym z najbogatszych magnatów państwa, filantropem. Jak zauważa S. Kardashevich, książę był trzykrotnie bogatszy od króla Rzeczypospolitej. Posiadał jedną trzecią wszystkich wołyńskich majątków w Kijowie, starostwie włodzimierskim, belotserkowskim, bogosławskim, perejasławskim, kanewskim i czerkaskim. Posiadłości książęce obejmowały ponad 3040 miast i wsi, domy handlowe w Gdańsku, Jarosławiu, Lwowie, zamki w Dubnie, Turowie, Tarnowie, podwórza-komnaty w Warszawie i Wilnie.

W historii akademii można wyraźnie wyróżnić trzy okresy. Pierwszym z nich jest czas formacji (1576-1586). Charakteryzuje się potężnym błyskiem intelektualnym. Już w pierwszych latach swojego istnienia akademia staje się wyjątkowym ośrodkiem kulturalno-oświatowym, w którym powstało wydawnictwo. W prace instytucji zaangażowane były postacie różnych wyznań – Gierasim Smotrytsky, Iwan Fiodorow, Grecy Immanuel Moshopoulos, Dionizjusz Ralli i Eustachius Nathanael, Szymon Pekalid, białoruscy protestanci Andriej Rymsza i ukraiński Motovilo.
Kolejny okres działalności akademii (1587–1620) charakteryzuje się jej największym rozkwitem. Do Ostroga przybyły wybitne osobistości - Ukraińcy i obcokrajowcy z bogatym europejskim doświadczeniem naukowym i pedagogicznym. Ukraiński Kupriyan studiował w Padwie i Wenecji, Isakiy Boriskovich - w Aleksandrii. Wśród uczniów Akademii Padewskiej wyróżniali się Grecy Nikifor Kantakouzin i Cyril Loukaris. Już w latach 70. XVI wieku nawiązano korzystne dla obu stron więzi kulturowe z klasztorami Athos. Odwiedzili ich Iwan Wiszeński, Isakiy Boriskovich. W tym samym czasie mnisi atoniccy przyjeżdżali do Ostroga po lokalne publikacje, zaopatrując drukarnię w niezbędne rękopisy.
Polscy liderzy aktywnie współpracowali z akademią. Jednym z nich był Jan Latosh, astronom, matematyk, doktor medycyny, absolwent Uniwersytetu w Padwie i Krakowie. Ukraińcy samoukowie przynieśli też chwałę Ostrogowi, uznanemu publicyście prawosławnemu Gerasimowi Smotryckiemu, pierwszemu rektorowi akademii o tej samej nazwie, polemiście Iwanowi Wiszeńskiemu, pisarzowi Demyanowi Naliwajko, jego bratu, przywódcy powstania ludowego na Ukrainie, Severin Nalivaiko. Sama atmosfera, jaka panowała w Ostrogu na przełomie wieków, odegrała decydującą rolę w burzliwej działalności akademii: współistniały tu różne tradycje narodowe i kulturowe. W pięciotysięcznym mieście z pomocą włoskich architektów w stylu renesansowym wybudowano zamek, trzy drewniane pałace, ratusz i wieże miejskie. Był kościół, dwie synagogi ze słynną jeszibą – szkołą duchową i ogólnokształcącą, meczet tatarski, kościoły kalwiński i protestancki.
Upadek akademii, a później jej likwidacja okazały się wynikiem działalności jezuitów. Starali się wzmocnić swoją rolę w tym regionie, a było to niemożliwe bez likwidacji ośrodka kulturalno-ideologicznego. Przecież elita Ostrohska ze swoją aktywną ortodoksyjną propagandą uniemożliwiła realizację dalekosiężnych zamierzeń Watykanu i szlachty polskiej. Ponieważ jezuitom nie udało się przekonać księcia Ostrożskiego na swoją stronę, całą energię skierowali na spadkobierców księcia. Jego najstarszy syn Janusz został katolikiem, a w 1583 r. wyznał także drugi syn Konstantin. Kolejny syn Aleksander w 1592 poślubia znaną patronkę jezuitów Annę Kostchankę. W 1636 r. zorganizowano nad Ostrożanami sąd szlachecki, torturowano ich i rozstrzelano. Sąd wprowadził związek w Ostrożchinie. Największym przejawem fanatyzmu Anny Aloizy Ostrożskiej był jej testament (1654), zgodnie z którym liczne majątki i duże sumy pieniędzy przeszły na własność chronionego zakonu jezuitów, kościołów i szpitali katolickich.