Z wizytą u Wilhelma
Spę dziliś my noc w Kanie. Dlatego do stolicy Dolnej Normandii dotarliś my wieczorem. To był kolejny punkt trasy, do któ rego chciał em się dostać . Bo to miasto jest ś ciś le zwią zane z Wilhelmem Zdobywcą . Odwiedził em już kilka miejsc zwią zanych z Williamem, któ rego począ tkowo nazywano Bę kartem (Fé camp, Rouen, a duż o wcześ niej Tower of London, Westminster, Winsor i York). To był a niedziela. Mieszkaliś my w centrum, wię c wybraliś my się na wieczorny spacer niedaleko hotelu. Lokalnych mieszkań có w spotykaliś my tylko w twierdzy. I udał o im się tylko dostać na jego terytorium (choć są tam muzea, oczywiś cie był y zamknię te).
Miasto poł oż one jest nad brzegiem rzeki Orne. Dawno, dawno temu w czasach rzymskich wydobywano tutaj wapień (nazywa się Kan). W tamtych czasach budowano z niego domy (pozostał oś ci antycznej osady z tego materiał u moż na znaleź ć w pobliż u dawnego mę skiego opactwa), drogi.
Po bitwie pod Hastings wapień został przewieziony do Anglii (pó ź niej nawet do Ameryki). Miasto posiada ulice noszą ce nazwy zwią zane z kamienioł omami. Potem kariery się wyczerpał y, został y zamknię te. Beton zastą pił kamień . Podczas bombardowań II wojny ś wiatowej ludnoś ć cywilna ukrywał a się w opuszczonych kamienioł omach. Obecnie wapień wydobywa się w niewielkich iloś ciach, gł ó wnie w celach renowacyjnych, chociaż Pomnik Pokoju jest ró wnież zbudowany z wapienia z Kan.
Sł owo „Caen” jest kró tkie, ale wcześ niej skł adał o się z dwó ch czę ś ci. Pochodzenie jednego wią ż e się z celtyckim sł owem oznaczają cym "pole, ró wnina", drugi, takż e celtycki - ze sł owem "bitwa". Wię c spotkaliś my się z Celtami. . .
W czasach staroż ytnych na rzymskiej drodze z Bayeux do Lisieux pojawił a się osada. Ale nie miał o to praktycznie ż adnego znaczenia, bo trochę na poł udnie znajdował o się bardziej znaczą ce miejsce. Mieszkali tu gł ó wnie rzemieś lnicy. Nastę pnie najeź dź cy go zniszczyli.
Miejsce stał o się czysto rolnicze. Czę ste powodzie (miejsce doś ć niskie) w III wieku. zmusił mieszkań có w do przeniesienia się na pó ł noc.
W VII wieku pojawili się mnisi z Bayeux i zał oż yli kilka koś cioł ó w wzdł uż starej rzymskiej drogi, wkró tce zniszczonej przez Wikingó w.
Dopiero w X wieku, już za panowania ksią ż ą t normań skich, pojawił y się koś cioł y parafialne. Począ tkowo ksią ż ę ta umacniali granice nowo nabytych terytorió w. Nastę pnie Wilhelm, któ ry został księ ciem, zwró cił uwagę na spustoszenie Dolnej Normandii i brak zamkó w w gł ę bi lą du, i zaczą ł budować na dotychczas pustych miejscach.
Caen jako osada został a po raz pierwszy wspomniana na począ tku XI wieku w dokumentach opactwa w Fé camp.
Caen to ulubione miasto Wilhelma Bastarda Zdobywcy. To tutaj zbudował duż ą fortecę . Tu był a jego rezydencja (nie mieszkał tu jednak na stał e, gdyż cał e ż ycie spę dził w bitwach i kampaniach).
Ale to tutaj chciał zostać pochowany w opactwie, któ re zbudował . Dlaczego wybrał Caen na swoją gł ó wną rezydencję ?
Urodził się niedaleko - w Falaise (znajduje się na poł udniu, tam mieszkał a jego matka, jest twierdza). Niedaleko Caen w Val-et-Dunes odbył a się jego pierwsza udana bitwa (miał wtedy 20 lat). Oż enił się jednak w O, na wschodniej granicy księ stwa. Nawiasem mó wią c, przygotowują c operację „zwró cenia swojego angielskiego dziedzictwa”, Wilhelm ró wnież planował wypł yną ć z tych miejsc. Nastę pnie, nie czekają c na sprzyjają ce wiatry, miejsce został o wymienione.
Oficjalną stolicą i miejscem pochó wku ksią ż ą t normań skich był Rouen. Od wczesnego ś redniowiecza jest siedzibą biskupa. Wcześ niej wł adze ś wieckie i duchowe był y ze sobą ś ciś le powią zane, gdyż osoby z rodziny ksią ż ę cej był y ró wnież biskupami. Jeden z nich był wrogo nastawiony do Wilhelma.
Moż e, stają c się samodzielną sił ą , ksią ż ę chciał odejś ć od wł adzy biskupiej?
Jako dziecko ż ył w strachu przed klanem krewnych, któ rzy pró bowali przeją ć wł adzę nieś lubnemu księ ciu. W mł odoś ci musiał potajemnie uciekać przed zbuntowanymi wicehrabiami Cotentin, przemierzają c pustynne terytoria tego obszaru. Warowny zamek (jeden z wielu, jakie zbudował ) mó gł zapewnić mu potrzebną ochronę . Być moż e ł atwiej mu był o budować od podstaw: tutaj moż na był o wszystko zorganizować , nie oglą dają c się na poprzednikó w. Dolna Normandia i ogó lnie wszystkie wewnę trzne terytoria księ stwa był y opuszczone i niechronione. Cał e ż ycie księ cia spę dził w kampaniach i rozumiał znaczenie warownych zamkó w dla wł adzy. Co wię cej, w tej niskiej, zatopionej dolinie rzeki Orne znajdował o się skaliste wzgó rze, na któ rym ksią ż ę zbudował swó j zamek.
Spadkobiercy Wilhelma podpisali tutaj umowę o podziale spadku. Jeden z nich (Kurtö z) nakazał wykopać kanał (zwany kanał em Roberta) do osuszenia bagiennego terenu. Inny (Beauclerc) znacznie przebudował twierdzę , budują c dla jej wzmocnienia donż on i nową salę na przyję cia.
Planagenetowie ró wnież uważ ali miasto za swoją stolicę . Caen podzielił los księ stwa, gdy został przekazany przez Jana Landlessa koronie francuskiej w XII wieku. Filip August ufortyfikował miasto, zachowują c jego przywileje. W czasie wojny stuletniej miasto sł uż ył o jako siedziba Brytyjczykó w, oni też zał oż yli tu w XV wieku. Uniwersytet. Wtedy w twierdzy mieszkali kró lewscy administratorzy, był o wię zienie, był garnizon. I wreszcie, niedaleko tych miejsc, alianci wylą dowali, wyzwalają c Francję w czasie II wojny ś wiatowej.
W stolicy Dolnej Normandii jest wiele do zobaczenia.
Najstarsza czę ś ć miasta poł oż ona jest niejako na osi z zachodu na wschó d: opactwo mę skie (abbaye aux hommes) – zamek – opactwo ż eń skie (abbaye aux dames), na pó ł nocy – uniwersytet, do poł udnie - koś ció ł ś w. Piotra.
Zamek z XI-XII wieku jest jedną z najwię kszych twierdz w kraju. Wejś cie na teren jest otwarte do pó ź na i jest bezpł atne. Teraz zamek został odrestaurowany, na terenie znajdują się ró ż ne muzea. Jeś li wejdziesz na terytorium przez bramy ś w. Piotra (poł udnie), to po prawej stronie w nowoczesnym budynku bę dzie znajdować się Muzeum Sztuk Pię knych (malarstwo europejskie od XIV wieku do dnia dzisiejszego , ryciny i park rzeź b). Nieco na lewo znajduje się ś redniowieczny Koś ció ł ś w. Jerzego (XII-XVI w. , jest kasa biletowa, makieta twierdzy, informacje o muzeach). Po lewej stronie naprzeciwko koś cioł a znajduje się odrestaurowany ś redniowieczny ogró d roś lin leczniczych.
W tej czę ś ci twierdzy, w kilku budynkach, znajduje się Muzeum Normandii - zbiory etnograficzne, archeologiczne i narzę dzia XX wieku. Sala Wł adcó w dalej na lewo (XIV-XVII w. , należ y do Muzeum Normandii). Moż esz spacerować wzdł uż ś redniowiecznych muró w (wewną trz znajdują się sale wystawowe Muzeum Normandii). Jeszcze dalej bę dzie Sala Szachownicowa (XII w. , dawniej dwó r feudalny Normandii, obecnie Muzeum Normandii). Na prawo od niej znajdował się zamek ksią ż ę cy (XI w. ), jeszcze bardziej na prawo - baszta (XII-XIII w. ) wysoka na 30 metró w - został a zniszczona podczas rewolucji, teraz widać grube mury. Na pó ł noc od niej moż esz udać się na uniwersytet. Muzea są otwarte od 9.30 do 18; bezpł atnie: dla zwiedzają cych do 26 roku ż ycia, dla wszystkich - w pierwszą niedzielę miesią ca; dzień wolny - wtorek i ś wię ta.
W Kanie jest duż o koś cioł ó w (a przed wojną i rewolucją był o ich jeszcze wię cej, naliczył em ich okoł o 50, a okoł o 30 powstał o przed XIV wiekiem).
Niektó re są zniszczone, teraz w ruinie. Niektó re z nich są dziś uż ywane do ró ż nych celó w. Nazwy zniszczonych i zamknię tych przeniesiono na obecne, zmieniono ich nazwy. Dlatego wymienię tylko kilka.
Stary koś ció ł ś w. Etienne. Znajduje się naprzeciwko ratusza. Podobno zał oż ony w X wieku. Pierwsza wzmianka w dokumentach z czasó w Wilhelma. Już tam nazywa się „Stary”. Koś ció ł po raz pierwszy ucierpiał podczas wojny stuletniej. Został przywró cony. Po rewolucji koś ció ł nie został ponownie zwró cony. Plany przeniesienia go do Towarzystwa Antykwariató w nie doszł y do skutku. Pod koniec II wojny ś wiatowej został trafiony przypadkowym pociskiem. Wtedy dostrzegli niemoż noś ć jego przywró cenia. Nadal stoi w ruinie.
Koś ció ł ś w. Etienne, w któ rym pochowano Wilhelma Zdobywcę , należ ał do zał oż onego przez niego klasztoru. Klasztor znajdował się na zachó d od ksią ż ę cej twierdzy.
Teraz jest tu ratusz, wię c moż esz dostać się na teren tylko w dni powszednie o okreś lonych godzinach. Gró b Wilhelma znajdował się w koś ciele dawnego klasztoru. Koś ció ł był pierwszym budynkiem opactwa. Zbudowany w stylu romań skim. W XIV wieku. pojawił się pał ac ksią ż ę cy, Sala Gwardii i obwarowania klasztorne. Wojny religijne i rewolucja zdewastował y gró b księ cia. Mó wią , ż e do dziś przetrwał a tylko jedna koś ć . Jak ustalił eś , ż e to jego koś ć ? Nie wiem.
Koś ció ł Ś wię tej Tró jcy (obecnie parafia ś w. Idziego) znajduje się w klasztorze (na wschó d od twierdzy), zał oż onym przez księ ż ną Flandrii Matyldę - ż onę Wilhelma. Zmarł a trochę przed Williamem i został a pochowana w zał oż onym przez siebie opactwie. Jej gró b znajduje się pod pł ytą z czarnego marmuru. Przed rewolucją znajdował się tu ż eń ski klasztor benedyktynek. Pod nim studiował y dziewczę ta z rodzin szlacheckich.
Najbardziej znana jest Charlotte Corday, któ ra zabił a Marata. Na terenie opactwa funkcjonują obecnie samorzą dy, dzię ki czemu moż na się tu dostać na ograniczony czas ze zwiedzaniem z przewodnikiem o ustalonej godzinie.
Historia powstania tych opactw wymaga wyjaś nienia. Wilhelm i Matylda byli uważ ani za krewnych (znane są co najmniej trzy relacje o stopniu pokrewień stwa mię dzy nimi). Koś ció ł zabronił mał ż eń stw mię dzy krewnymi. Zakaz jest trudny do wdroż enia, biorą c pod uwagę , ż e wybó r osó b niespokrewnionych wś ró d europejskiej arystokracji jest zawsze trudny: w koń cu krą g „ró wnych” jest doś ć wą ski. Zakazy religijne zostaną dodane pó ź niej. Ale papież był Lotaryń czykiem, nie lubił Wilhelma. Najwyraź niej dlatego sprzeciwiał się temu mał ż eń stwu. Z drugiej strony Normandia to bogate, wpł ywowe księ stwo, ludzie z tych ziem zamieszkiwali już wtedy Sycylię i poł udniową Italię , a takż e formalnie chronili papież a.
Dlatego ograniczył się do wymogu zakł adania przez mał ż onkó w-krewnych opactw: mę skiego i ż eń skiego z każ dej strony.
Opowiem ci o jednym z kont „pokrewień stwa kuzynó w”. William był siostrzeń cem Ryszarda III, któ ry poś lubił có rkę francuskiego kró la Adele, ale wkró tce zmarł . Wedł ug niektó rych ź ró deł był a wó wczas dzieckiem, wedł ug innych miał a 18 lat. Tak czy inaczej, Adele z Francji owdowiał a, rzekomo tylko formalnie stają c się ż oną księ cia Normandii. Potem wyszł a za hrabiego Flandrii, a jej có rką był a Matylda, ż ona Wilhelma. Okazał o się , ż e Adele był a zaró wno ciotką , jak i teś ciową księ cia Wilhelma. Taki jest zwią zek. Nawiasem mó wią c, ta sama Adele był a ró wnież krewną Anny, có rki Jarosł awa Mą drego, ponieważ jej brat Heinrich poś lubił Annę (jeszcze przed podział em cerkwi na prawosł awną i katolicką ).
Koś ció ł ś w. Piotra (XII-XVI wiek). Znajduje się na poł udnie od twierdzy, niedaleko biura turystycznego na pl. Ś wię ty Piotr.
W koś ciele odbywał y się najważ niejsze uroczystoś ci. Na przykł ad Henryk z Nawarry wyrzekł się tutaj wiary protestanckiej, inicjują c tym samym wojny religijne. Podczas rewolucji został zamknię ty, rewolucjoniś ci zamienili go w kolejną Ś wią tynię Rozumu. Ale doś ć szybko wró cił do koś cioł a. Gotycka wież a tego koś cioł a został a nazwana kró lową wież normań skich i został a zainspirowana pó ź niejszą budową . W czasie II wojny ś wiatowej został zniszczony przez pocisk i zawalił się , poż ar zniszczył dach. Odrestaurowany.
Koś ció ł ś w. Jana. Pierwszy koś ció ł pod wezwaniem Apostoł a Jana powstał w VII wieku. Znajdował się na miejscu staroż ytnej drogi rzymskiej, gdzie wcześ niej znajdował o się ró wnież miejsce kultu z nekropolią . Pierwsza wzmianka w XI wieku. w dokumencie zał oż ycielskim opactwa ś w. Wież a koś cioł a nosi nazwę Krzywej Wież y Kanijskiej (w XVII wieku odchylił a się o ponad 2 metry).
Pochylał się jak wiele budynkó w zbudowanych na niestabilnym, bagnistym gruncie. Niedawno przeprowadzono prace konserwatorskie mają ce na celu wzmocnienie bazy. W tym samym czasie badano nagrobki z XIII-XIV wieku.
Zimna ulica (Froide) i Koś ció ł Matka Boż a (obecnie Zbawiciel). Z koś cioł a z VII wieku, a takż e z romań skiego z XII wieku nic nie pozostał o. Obecnie istnieją ce czę ś ci pochodzą z XIV-XVI wieku. Ten koś ció ł ma zagadkę : schody prowadzą ce doniką d na fasadzie. Interesują ce są ró wnież domy z XV-XVI wieku. na jej.
Stary Koś ció ł Zbawiciela (obecnie zwany Rynkiem Naftowym) na placu o tej samej nazwie. Otrzymał nazwę „Stary”, ponieważ Koś ció ł Najś wię tszej Marii Panny na ulicy Choł odnej w XIX wieku. przemianowany na Koś ció ł Zbawiciela. Zał oż ona pod koniec epoki karoliń skiej. Najstarsze jej czę ś ci pochodzą z XI wieku. Obecny plac był niegdyś placem targowym, wokó ł mieszkali studenci wyż szych uczelni, sł uż ył jako miejsce egzekucji wię ź nió w twierdzy.
W czasie rewolucji koś ció ł został zamknię ty (a wię c jego nazwa został a „przeniesiona” na inny koś ció ł ). W czasie wojny został poważ nie uszkodzony. Po renowacji na sklepieniu moż na zobaczyć freski z drugiej poł owy XVI wieku.
Dwó r Escoville znajduje się przy koś ciele ś w. Piotra. Zbudowany w stylu renesansowym w XVI wieku. Zniszczony podczas bitew o Caen, a nastę pnie odrestaurowany. Teraz jest biuro turystyczne.
Dom Quatrans przy ulicy Wię ziennej (Geole), któ ra biegnie wzdł uż zachodniej czę ś ci twierdzy, znajduje się w pobliż u koś cioł a ś w. Piotra. Zbudowany w XV wieku. Dom wybudował handlarz skó r Jean Catran. Pó ź niej dodano do niego elementy architektoniczne renesansu (wież a) oraz malarstwa. Niektó re elementy są podobne do zbudowanej w tym czasie rezydencji Escoville. Dom jest rzadkim przykł adem ś redniowiecznej architektury cywilnej. Wież a został a zniszczona w czasie wojny.
Kilka ciekawych miejsc. Pomnik Pokoju upamię tniają cy wyzwolenie Normandii w 1944 r.
(na pó ł nocnym zachodzie), ponieważ kilkadziesią t kilometró w od niej znajdował o się lą dowisko wojsk alianckich. Muzeum Staroż ytnoś ci - dla zainteresowanych tym okresem (na poł udniu). Ogró d botaniczny (na pó ł nocnym zachodzie), któ rego pierwsze drzewa posadzono w XVII wieku. Park Wzgó rze Ptakó w – zbudowany na terenie dawnego skł adowiska odpadó w. Jest to przykł ad rekultywacji gruntó w.
