Śladami Moneta - część 4
Kontynuacja. Zacznij tutaj:
Etretat to jedno z tych miejsc na trasie, któ re zdecydowanie chciał em odwiedzić . Widzą c niesamowite zdję cia tych ł ukó w nad morzem, zrozumiał em, ż e chcę to wszystko zobaczyć na wł asne oczy. I tak się stał o, gdy to, co został o zabrane na zdję ciu, nawet bardzo wysokiej jakoś ci, okazał o się bardziej wyblakł e niż to, co widać na ż ywo. Zdarza się , ż e profesjonalne zdję cia pokazują miejsce znacznie lepiej niż w rzeczywistoś ci. Czę ś ciej jednak okazuje się , ż e rzeczywistoś ć jest bogatsza niż jakiekolwiek zdję cie czy wideo. Etretat (podobnie jak Fecamp, o któ rym pisał am wcześ niej) to mał e miejscowoś ci: w Fecamp jest okoł o 20 tysię cy mieszkań có w, w Etretat - niecał e 2 tysią ce, ale moż na w nich spę dzić cał y dzień .
Jeś li kochasz przyrodę , warto wę drować wzdł uż wybrzeż a (wszę dzie są szlaki piesze) nad samym brzegiem, patrzą c w dó ł (schodzenie w dó ł nie jest zalecane, w Kanale La Manche są zauważ alne przypł ywy). Nie wiem, czy moż na czerpać taką samą przyjemnoś ć jesienią z wiatrami znad Atlantyku. Ale latem, w upale, jaki panował wó wczas w Europie, bryza cieszył a. Etretat poniż ej Fé camp (tam wysokoś ć ponad 100 m, tu - 75 m skał a Aval i 84 m Amont).
Naukowcy uważ ają , ż e nazwa „Etretat” jest pochodzenia staronordyckiego. Moż liwe warianty sł ó w „miejsce”, „stromy klif”, „wysoki klif”. Naprawdę jest tu klif - „igł a” o wysokoś ci ponad 50 m w morzu przy dwó ch z trzech ł ukó w. Tak, a biał e skał y wapnia są wysokie.
Istniał a tutaj osada pod rzą dami Rzymian (pisał em powyż ej, ż e miejsce rzymskiej drogi jest teraz drogą nadmorską prowadzą cą do Le Havre). Najprawdopodobniej mieszkali tu Celtowie, gdyż na pó ł nocy Francji nie znaleziono ś ladó w rzymskich obozó w.
Ale Niemcy „przybyli” i „odwiedzili”. Potem był port rybacki.
Rozkwit nadszedł wraz z nadejś ciem ery turystyki uzdrowiskowej. Najpierw w XIX wieku w Dieppe pojawił się pierwszy kurort. Potem zaczę ł y pojawiać się wzdł uż wybrzeż a jako budowa kolei do morza. Turystami byli wtedy oczywiś cie tylko arystokraci.
Na począ tku ludzie tylko chodzili, oddychali powietrzem. Lekką rę ką księ ż nej Berry, któ ra wprowadził a modę na kostiumy ką pielowe, wczasowicze zaczę li wzywać wodę (pamię tacie konie cią gną ce wozy do ł aź ni? ).
Marie Antoinette bardzo kochał a Etretat. Kazał a tu hodować ostrygi (wcześ niej nie robiono tego tutaj, ograniczał o się , jak wszę dzie wzdł uż kanał u La Manche, tylko do zbierania owocó w morza po odpł ywie). Za najsmaczniejsze uważ ał a ostrygi z Etretat.
Dziś Etretat sł ynie z mał ż y. (Nie rozumiał em tej chwał y.
Pró bowaliś my mał ż y w morzu, ale nawet nie pró bowaliś my tego powtó rzyć - nam się to nie podobał o. Choć nie ma sporu o smaki, być moż e inni docenią mał ż e z Etretat. )
Artyś ci przybyli ró wnież nad morze dla arystokracji. Wię kszoś ć urlopowiczó w był a w Honfleur, gdzie plaż e są piaszczyste. Na wschó d od Sekwany (prawy brzeg) plaż e są kamieniste. Ale nawet w Etretat był o wystarczają co duż o goś ci.
Monet, któ ry mieszkał w Gó rnej Normandii, czę sto przyjeż dż ał tu malować w plenerze. Opró cz niego byli Courbet, Manet, Polenov, Boudin, Delacroix, Corot, Matisse, Degas i wielu innych. Kompozytor Offenbach ró wnież kochał Etretat. Ale odpoczywali tu takż e Bizet, Charpentier, Masnet i inni muzycy. Byli tu Maeterlinck, syn Dumasa, Hugo, Maupassant. To wł aś nie ten ostatni nazwał ł uk skał y Aval „sł oniem, któ ry opuś cił trą bę do morza”.
Wraz z pojawieniem się turystó w pojawił y się legendy, któ re ich bawił y.
Jeden był powią zany z panną Oliwą . Podobno Wikingowie nagle wylą dowali w pobliż u osady.
Zaatakowali bogatą i poboż ną damę Oliwę , maltretowali ją u ź ró dł a, gdzie ką pał a się i prał a ubrania (a dlaczego bogata dama sama prał a? i dlaczego uznali, ż e Wikingowie ją maltretowali? Zwykle mieli czysto kupieckie interesy: rabować , handlować , chwytać ludzi na sprzedaż w niewolę... W tym celu wymyś lono ich sł ynne statki: pł askodenne knorry (do handlu) i eleganckie drakkary (do celó w wojskowych). Z tą legendą zwią zana jest Fontanna Oliwna.
Kolejny dotyczy jedynego ocalał ego z burzy w skalnej jaskini („ludzkiej dziury”), marynarza ze szwedzkiego statku. Był o to w XVIII wieku. Burza trwał a bardzo dł ugo. Ocalał y powiedział , ż e już poż egnał się ze swoim ż yciem, nie liczą c na zbawienie, gdy fale zaniosł y go do jaskini. Tam czekał na odpł yw i przeż ył . Nadal pró bują dostać się do jaskini. I czę sto znajdują się tam „zablokowani” przez przypł yw.
Trzeci wią ż e się ze skarbami rzekomo ukrytymi w Igle (có ż , jest to historia o Arsene Lupinie, opisana przez pisarza Leblanc).
Mó wiono ró wnież , ż e w Igle znajdował się tajny port, z któ rego moż na był o pł yną ć z Francji do Anglii, nie bę dą c przez nikogo zauważ onym. I podobno Ludwikowi XVI zaproponowano ucieczkę do Anglii przez niego.
Inna legenda zwią zana jest z budową koś cioł a. W IX wieku ką pał się jeden mł ody mieszkaniec wsi. Nagle zauważ ył a punkt w morzu. Przyjrzał em się uważ nie: punkt stopniowo zamienił się w ż agle. To byli Wikingowie. Z cał ych sił rzucił a się do ucieczki, obiecują c, ż e zbuduje koś ció ł , jeś li uda jej się uciec. Udał o się i koś ció ł zaczą ł być budowany. Ale w nocy kamienie został y przeniesione w inne miejsce. Murarze ponownie zaczę li budować w wyznaczonym miejscu. Ale wszystko się powtó rzył o. I tak to trwał o przez wiele dni. Wszyscy uznali, ż e to diabelskie sił y poruszał y kamieniami.
To prawda, ż e Koś ció ł Najś wię tszej Marii Panny wcią ż nie znajduje się w zamierzonym miejscu, ale wł aś nie tam, gdzie kamienie tajemniczo poruszał y się nocą , z czyjej woli nie był o to jasne.
Teraz o tym, co dziś moż na zobaczyć w Etretat.
Parkingi znajdują się przy Rue de Maupassant. Jeś li pó jdziesz wzdł uż niego do morza, to trochę po prawej stronie bę dzie dom-muzeum Leblanc, któ ry napisał kryminał y o Arsene Lupin. Leblanc nazwał swó j dom Clos Arsene Lupin, zaró wno na cześ ć swojego bohatera, jak i dlatego, ż e hodował ł ubin w ogrodzie w pobliż u domu. Muzeum dział a z powodzeniem od lat 90. XX wieku.
Bliż ej morza moż na zobaczyć typowy targ, na któ rym sprzedawane są ró wnież pamią tki. „Typowy”, bo zbudowano go przy uż yciu drewnianych konstrukcji stropowych (wpł yw przemysł u stoczniowego).
Nieco dalej, po przeciwnej stronie rynku, znajduje się dom z salamandrą .
dom z salamandrą
Dom wzię ł a swoją nazwę od detalu architektonicznego z salamandrą (choć są też inne figury wyrzeź bione w drewnie). Wcześ niej dom znajdował się w Lisieux, nastę pnie w XIX wieku został rozebrany i przeniesiony do Etretat, czę ś ciowo zmieniony. Otó ż nazwa został a zaczerpnię ta z trzeciego domu, ró wnież rozebranego.
Châ teau Les Aygues znajduje się przy wjeź dzie do Etretat z Fé camp. Tu odpoczywał y kró lowe hiszpań skie. Dom należ ał kiedyś do księ cia Lubomirskiego.
Tu znajduje się willa Offenbacha. Kompozytora z Etretat zapoznał dyrektor gazety Le Figaro. Po wydaniu kolejnego dzieł a dziennikarza A. Carra, w któ rym napisał : „Gdybym miał przyjaciela, któ ry nie widział morza, zabrał bym go do Etretat”, modne stał o się odwiedzanie tego miejsca. W wybudowanym tu kasynie grano operę Offenbacha „Orfeusz w piekle”. „Mał y Mozart z Pó l Elizejskich” (tak nazywał go Rossini) po sukcesie swojej opery wybudował tu dom, czę sto mieszkają c w Etretat.
Nawet po poż arze, któ ry miał miejsce niedł ugo po budowie, odrestaurował go. Teraz dom nosi nazwę „Orfeusz” na cześ ć udanej opery, a pokoje w nim noszą nazwy bohateró w innych jego dzieł . W willi w Etretat każ dego lata odbywa się Festiwal Offenbach. W lipcu-sierpniu 2015 był to już.10. raz.
Koś ció ł Najś wię tszej Marii Panny znajduje się na ulicy o tej samej nazwie, odchodzą cej od domu salamandrą . Wię kszoś ć z nich należ y do XII-XIII wieku, niewielka czę ś ć - do czasó w pó ź niejszych. Budynek jest przykł adem architektury romań skiej i wczesnogotyckiej w stylu normań skim: z zastosowaniem stoczniowych metod nakł adania się i obowią zkowej wież y na celowniku. Wokó ł koś cioł a znajduje się cmentarz niemiecki z okresu I wojny ś wiatowej.
I wreszcie ulicami, któ re są kontynuacją ulicy Maupassant, moż na przejś ć na kamienistą plaż ę , po obu stronach któ rej znajdują się sł ynne wapniowe skał y z ł ukami, bo przede wszystkim ludzie przyjeż dż ają tu popatrzeć wielokrotnie przedstawiane przez artystó w, zwł aszcza Moneta, skał y. Có ż , fani kryminał ó w o Lupinie najwyraź niej nadal szukają skarbó w w skał ach.
Po prawej stronie znajduje się skał a Amont z najmniejszym z trzech ł ukó w.
Skał a Amont
Jest wyż sza niż te po lewej. Nad nim znajduje się kaplica Matki Boż ej Opiekuń czej Rybakó w. Został odbudowany w stylu neogotyckim i uległ zniszczeniu podczas II wojny ś wiatowej. Jest też muzeum poś wię cone dwó m pilotom „Biał ego Ptaka” w 1927 roku, któ rzy zniknę li w tych miejscach.
Pozostał e dwa (pierwszy nazywa się Aval) znajdują się po lewej stronie.
Awalska skał a
W morzu znajduje się ró wnież sł ynna skał a - Igł a.
Jest też tzw. „Pokó j dziewczyn” (ró wnież z Leblanc).
